فاجعه زیست‌محیطی قره‌سو؛ بحران سلامت یا معیشت؟
فاجعه زیست‌محیطی قره‌سو؛ بحران سلامت یا معیشت؟رودخانه قره‌سو در اردبیل که روزگاری زلال و سرشار از زندگی بود، امروز به دلیل ورود فاضلاب شهری و پساب‌های صنعتی، به لجنزاری آلوده و خطرناک تبدیل شده است. ضعف زیرساخت‌ها، سوءمدیریت و نبود نظارت مؤثر، این بحران را به تهدیدی جدی برای سلامت مردم و امنیت غذایی استان بدل کرده است.
به گزارش خبرنگار اردبیل خبرگزاری تو
، رودخانه قره‌سو که روزگاری منبع حیات و یکی از جاذبه‌های طبیعی اردبیل بود، امروز به لجنزاری متعفن و منشأ تهدیدی جدی برای سلامت مردم این منطقه تبدیل شده است. محلی‌ها به‌خاطر دارند که تا همین چند دهه پیش، این رودخانه زلال و پرآب بود، ماهیگیری در آن رواج داشت و خنکای آبش در روزهای گرم تابستان مأمنی برای اهالی بود. اما در سایه سوءمدیریت‌ها، بی‌توجهی به محیط زیست و مشکلات زیرساختی، قره‌سو اکنون به محل تخلیه پساب‌های صنعتی و فاضلاب خام شهری تبدیل شده است.
تصفیه‌خانه‌ای ناکارآمد برای جمعیتی چهار برابر ظرفیت
تنها تصفیه‌خانه فاضلاب اردبیل که برای جمعیتی ۱۵۰ هزار نفری طراحی شده، امروز در حالی فعالیت می‌کند که جمعیت این شهر به بیش از ۶۰۰ هزار نفر رسیده است. این تصفیه‌خانه به دلیل عدم تخصیص به‌موقع اعتبارات، تنها با سه لاین عملیاتی فعالیت می‌کند و بخش عمده‌ای از فاضلاب شهری بدون هیچگونه تصفیه‌ای به رودخانه قره‌سو سرازیر می‌شود.
علاوه بر آن، رواناب‌های سطحی حاصل از بارش برف و باران که باید به سفره‌های زیرزمینی هدایت شوند، به شبکه فاضلاب وارد شده و حجم فاضلاب تولیدی را چندین برابر کرده‌اند. این فاضلاب آلوده به انواع مواد شیمیایی خانگی نظیر وایتکس، پودرهای شوینده، جرم‌گیرها و سایر ترکیبات مضر بدون هیچگونه پالایش وارد رودخانه می‌شود.
آبیاری مزارع با فاضلاب؛ تهدیدی پنهان اما جدی
متأسفانه بخش قابل توجهی از اراضی کشاورزی حاشیه رودخانه قره‌سو با همین فاضلاب آلوده آبیاری می‌شوند. این در حالی است که بر اساس اظهارات مسئولین شرکت آب و فاضلاب، استفاده از آب این رودخانه در شرایط فعلی تنها برای کاشت درختان غیرمثمر مجاز است. با این وجود، ضعف نظارت‌ها و نبود برخورد قاطع، باعث شده تا همچنان محصولات خوراکی در این اراضی کشت و به بازار مصرف عرضه شوند.
رابطه معنادار افزایش سرطان و مصرف محصولات آلوده
اردبیل در بیماری‌هایی نظیر سرطان معده رتبه نخست کشوری را داراست و طبق آمار، ۲۰ درصد مرگ‌ومیرهای استان ناشی از سرطان است. متخصصان بر این باورند که آبیاری مزارع با فاضلاب شهری می‌تواند باعث افزایش سطح نیترات در محصولات کشاورزی شده و در درازمدت سلامت مردم را تهدید کند.
هرچند برخی مسئولان ادعا می‌کنند که مصرف کوتاه‌مدت این محصولات آسیبی به سلامت مردم نمی‌زند، اما شواهد و آمارهای نگران‌کننده خلاف این ادعا را نشان می‌دهد. بیماری‌هایی مانند سرطان، سال‌ها زمان می‌برند تا اثرات خود را آشکار کنند و سهل‌انگاری امروز می‌تواند نسل‌های آینده را با چالش‌های بزرگ سلامتی مواجه سازد.
تلاش بی سرانجام نهادهای مسئول؛ انفعال
با وجود ورود دادستانی و برخی مسئولین استانی به موضوع، تاکنون اقدام عملی مؤثری برای مهار این بحران انجام نشده است. در حالی که در سایر استان‌ها مانند فارس، برخورد جدی با مزارع آلوده به فاضلاب صورت گرفته، در اردبیل خبری از چنین اقداماتی نیست.
از سوی دیگر، به نظر می‌رسد دستگاه‌های مرتبط بیشتر بر افزایش کمّی تولید محصولات کشاورزی تمرکز دارند تا نظارت بر کیفیت و سلامت آن‌ها. یکی از مسئولین جهاد کشاورزی اردبیل در گفت‌وگو با خبرنگار ما عنوان کرد که در سال ۱۴۰۲ بیش از ۱۰۲ نمونه محصول برای آزمایش به سازمان غذا و داروی استان ارسال شده اما تاکنون پاسخ مشخصی دریافت نشده است.
معیشت کشاورزان یا سلامت مردم؟
این وضعیت سؤالات جدی و اساسی را پیش روی افکار عمومی قرار داده است:
آیا معیشت کشاورزان باید به بهای تهدید سلامت عمومی جامعه تأمین شود؟ چه نهادی مسئول این بحران است و تا چه زمانی باید شاهد بی‌توجهی به جان مردم باشیم؟
در شرایطی که به گفته تعدادی از ساکنین محلی، برخی کشاورزان برای مصرف خود از منابع آب سالم استفاده می‌کنند و محصولات آلوده را به بازار می‌فرستند، فقدان نظارت و ضعف برخورد قانونی، تنها به تعمیق این فاجعه منجر خواهد شد.
امروز قره‌سو تنها یک رودخانه آلوده نیست؛ نمادی از بحران مدیریتی و بی‌توجهی به جان مردم است. چاره‌ای جز اقدام فوری، نظارت جدی و برخورد قاطع با متخلفان وجود ندارد.
