تقابل ترکیه و اسرائیل در روند بازسازی نوار غزه

تقابل ترکیه و اسرائیل در روند بازسازی نوار غزهبا اجرای آتش بس در غزه و طرح ایده بازسازی این منطقه با حضور نیروهای خارجی، امکان حضور پررنگ ترکیه در نوار غزه مطرح شده است، موضوعی که تهدیدی برای اسرائیل محسوب می شود.

به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری تو

، از روز ۱۷ مهر و دو روز پس از ورود جنگ غزه به سومین سال خود، آتش بسی در این باریکه به اجرا درآمده که هنوز مرحله نخست آن به پایان نرسیده است. مرحله اول مربوط به تبادل اسرا و زندانیان، بازگرداندن اجساد اسرائیلی‌های کشته شده و عقب‌نشینی ارتش اسرائیل تا یک محدوده مشخص بود. مرحله دوم مربوط به تشکیل «نیروی تثبیت کننده بین‌المللی» در نوار غزه و شروع اقدامات برای بازسازی این منطقه البته در سایه خلع سلاح حماس است.

نکته کلیدی در این موضوع، بحث خلع سلاح حماس است که تا امروز رهبران این سازمان چنین شرطی را نپذیرفته‌اند و برخورداری از سلاح را برای حفظ امنیت نوار غزه ضروری می‌دانند. مسئله دیگری که در مرحله دون نهفته، حضور بازیگران جدید خارجی است. با توجه به اینکه پذیرش آتش بس از سوی حماس در نتیجه ورود میانجی‌گرانی از ترکیه و قطر بود، بسیار محتمل است که در آینده این منطقه ترکیه نقش قابل ملاحظه‌ای ایفا کند و این چشم‌اندازی است که اسرائیلی‌ها را نگران می‌کند.

به زعم اسرائیلی‌ها، ترکیه نفوذ زیادی بر حماس دارد و اگر تعداد زیادی از رهبران حماس در دوحه مستقر هستند، اما در استانبول یک ستاد عملیاتی با ده‌ها عامل حماسی وجود دارد. ترک‌ها پیش از این به سازمان IHH که مسئول ناوگان معروف به غزه بود و توسط نیروی دریایی متوقف شد، اجازه ورود به نوار غزه را داده‌اند. همچنین آنکارا یک «هماهنگ‌کننده کمک‌های بشردوستانه» برای غزه منصوب کرده است و صدها تن تجهیزات ترکیه‌ای در منطقه سینا منتظر ورود به نوار غزه هستند. بنابراین ترک‌ها برنامه‌های بزرگی برای ایفای نقش به عنوان حامیان اصلی حماس در آنجا دارند.

لذا از دیدگاه اسرائیل، وارد کردن پای ترکیه به غزه و در چند متری مرز اسرائیل، بسیار مشکل‌ساز است. بنا به ارزیابی اسرائیلی، مشارکت ترکیه در بازسازی و مدیریت زندگی در غزه به حماس اجازه می‌دهد تا قدرت سیاسی و نظامی خود و جایگاه خود را به عنوان کسی که غزه را بدون مصری‌ها اداره می‌کند، حفظ کند. همچنین جای پای ترکیه در غزه، رقابت تاریخی بین ترکیه و مصر را تشدید می‌کند که می‌تواند تأثیر منفی بر روابط اسرائیل و مصر، به ویژه در هر چیزی که مربوط به همکاری نظامی-امنیتی است، داشته باشد.

نکته مهم اینکه، ترکیه توانایی‌های لازم برای بازسازی غزه را با کمک سیستم‌های تدارکاتی و کمک‌های بشردوستانه دارد. این کشور شرکت‌های عظیم ساختمانی و توسعه‌ای دارد که قادر به انجام بازسازی غزه سریع‌تر و کارآمدتر از هر کشور دیگری در منطقه هستند، بنابراین طبیعتاً با تمام قدرت و نفوذ خود برای به دست گرفتن اکثر پروژه‌ها فعالیت خواهد کرد.

به عنوان بخشی از این بازسازی، ترکیه تلاش خواهد کرد تا با ساخت یک فرودگاه و یک بندر دریایی برای خدمت به دو میلیون غزه‌ای، نفوذ خود را در این باریکه گسترش دهد، هزاران شغل در غزه ایجاد خواهد کرد که به معنای نفوذ بی‌سابقه ترکیه خواهد بود؛ به ویژه هنگامی که این نفوذ با حمایت قطر در غزه همراه شود، که البته بخشی از طرح بازسازی غزه است.

از این رو بنیامین نتانیاهو در دیدارش با ونس، معاون ترامپ که چند روز قبل در تل‌آویو حضور داشت، تصریح کرد با ورود نیروهای ترکیه به نوار غزه، مطابق با طرح ترامپ، مخالف است. به گفته منابع آگاه از جزئیات، نتانیاهو گفت: «این یک خط قرمز است». به نظر می‌رسد این گفتگو با روبیو، وزیرخارجه آمریکا که پس از خروج ونس از اسرائیل، وارد اراضی اشغالی شد، ادامه یافت و لذا مقامات اسرائیلی اعلام کردند حضور نیروهای ترکیه منتفی شده است.

با این حال اگر ترکیه اجازه داشته باشد از طریق شرکت‌هایش وارد نوار غزه شود، باز هم تهدید برای اسرائیلی ها پابرجاست. به ویژه اینکه آنها در سوریه هم با یکدیگر به صورت غیرمستقیم درگیر شده‌اند. سقوط دولت اسد فضایی برای گسترش نفوذ ترکیه در سوریه ایجاد کند و این در تعارض با تفکرات امنیتی اسرائیل است. از این رو اگر ترکیه بتواند وارد نوار غزه شود، عملاً اسرائیل از دو سمت با ترکیه به صورت غیرمستقیم هم مرز می‌شود.

علت تمرکز ویژه بر این رویداد در این است که اردوغان از ابتدای شروع جنگ غزه در اکتبر ۲۰۲۳، به صورت رسمی از اسرائیل انتقاد کرد و در اردیبهشت سال گذشته تمام مبادلات تجاری و اقتصادی خود با اسرائیل را لغو کرد و به کمپین تحریم این رژیم پیوست. این اقدامات در تابستان سال جاری تشدید شد و آخرین روزنه‌های تجارت که از مسیر دریا بود و به صورت دور زدن برخی قوانین صورت می‌گرفت، مسدود شد. بنابراین اختلاف آنکارا و تل‌آویو در حال حاضر در اوج خود است و اگر ترک‌ها بتوانند به طریقی جای پایی در نوار غزه پیدا کنند، شرایط برای اسرائیل سخت‌تر از قبل خواهد شد.